Surówki i żeliwa

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

bia�ego. W czasie wy�arzania nast�puje rozk�ad cementytu na austenit wzgl�dnie fer-
ryt i wolny w�giel zwany w�glem �arzenia. W�giel �arzenia ma kszta�t zaokr�glonych
skupie� na tle osnowy metalicznej. Taka posta� wyst�powania grafitu zmniejsza nie-
ci�g�oS� osnowy metalicznej i dlatego �eliwo ci�gliwe wykazuje dobr� plastycznoS�.
Im drobniejsze s� wydzielenia w�gla �arzenia, tym w�asnoSci mechaniczne �eliwa
ci�gliwego s� wy�sze. Rozró�nia si� �eliwo ci�gliwe bia�e i �eliwo ci�gliwe czarne.
�eliwo ci�gliwe bia�e otrzymuje si� przez wy�arzanie odw�glaj�ce przy tempera-
turze 950-1000�C przez okres 60-90 godzin z nast�pnym studzeniem. Podczas wy�a-
rzania odlewy znajduj� si� w specjalnych skrzyniach wype�nionych pokruszon� rud�
�elaza lub zgorzelin�. W wyniku wy�arzania powierzchniowa warstwa odlewów ule-
ga odw�gleniu i ma struktur� ferrytyczn� bez w�gla �arzenia, natomiast w rdzeniu
wyst�puje w�giel �arzenia na tle osnowy perlityczno-ferrytycznej. Prze�om takiego
�eliwa jest bia�y.
�eliwo ci�gliwe czarne otrzymuje si� przez wy�arzanie odlewów w warunkach
oboj�tnych , którymi zwykle jest piasek kwarcowy, rozdrobniony �u�el itp. Wy�arza-
nie to przeprowadza si� w dwu etapach:
1) pierwszy okres wy�arzania przy temperaturze 950-1000�C przez czas konieczny
do roz�o�enia swobodnego cementytu,
2) drugi okres przy temperaturach poni�ej linii PSK dla roz�o�enia cementytu wtórne-
go i eutektoidalnego.
Wy�arzanie to, którego schemat podaje rys.18.6, trwa 70-80 godz. G�ównymi sk�ad-
nikami strukturalnymi tego �eliwa s�: w�giel �arzenia, ferryt i ma�e iloSci perlitu. Wskutek
obecnoSci w�gla �arzenia prze�om tego �eliwa jest czarny. Przy szybszym stygni�ciu
poni�ej linii PSK (np. w powietrzu) cementyt eutektoidalny nie ulega grafityzacji i struk-
tura �eliwa b�dzie si� sk�ada�a z w�gla �arzenia i perlitu. Takie �eliwo zwie si� ci�gli-
wym �eliwem perlitycznym.
163
-
4
- g dz.
- g dz. g dz. g dz.
Rys. 18.6.
Wykres wy�arzania �e-
7 - g dz. z s, g dz.
liwa ci�gliwego czarnego
Klasyfikacja produkowanego w Polsce �eliwa ci�gliwego, ich oznaczenia i klasy-
fikacj� podaje norma PN-EN 1562:2000, która zast�pi�a norm� PN-92/H-83221. Zgod-
nie z t� norm� rozró�nia si�:
1) �eliwo ci�gliwe bia�e o symbolu EN-DJMW
2) �eliwo ci�gliwe czarne o symbolu EN-GJMB
Oprócz symbolu ka�dy gatunek �eliwa ci�gliwego jest oznaczony liczb� czterocy-
frow� lub pi�ciocyfrow�, z której trzy pierwsze cyfry oznaczaj� minimaln� wytrzy-
ma�oS� na rozci�ganie w MPa, ), a jedna lub dwie nast�pne minimalne wyd�u�enie
(A3) np. EN-GJMB-450-6.
3. MATERIA�Y I URZ�DZENIA
Mikroskopy metalograficzne, komplet zg�adów metalograficznych, atlas metalo-
graficzny.
4. PRZEBIEG �WICZENIA
�wiczenie polega na dok�adnej obserwacji zg�adów ró�nego rodzaju surówek i �e-
liw pod mikroskopem. Ogl�dane struktury nale�y starannie przerysowa� na arkusz
bia�ego papieru, zwracaj�c uwag� na poprawne pokazanie charakterystycznych cech
danej struktury. Na rysunku nale�y zaznaczy� sk�adniki strukturalne, a ponadto poda�
powi�kszenie mikroskopu, przy którym ogl�dano opisywan� struktur� i odczynnik,
którym próba zosta�a wytrawiona.
5. WYTYCZNE DO OPRACOWANIA SPRAWOZDANIA
Sprawozdanie z �wiczenia winno zawiera�:
1) Klasyfikacj� �eliw wed�ug norm,
�
t r ,
te er
164
2) Rysunki ogl�danych mikrostruktur wraz z opisami.
3) Klasyfikacj� postaci grafitu dla próbki wybranej próbki wg PN-75/H-04661.
4) Przyk�ady zastosowania �eliwa ci�gliwego i sferoidalnego.
6. LITERATURA UZUPE�NIAJ�CA
[1] Dobrza�ski L.A.: Metaloznawstwo i obróbka cieplna stopów metali. Wyd.
Pol.Rl., Gliwice 1993.
[2] Gulajew A.P.: Metaloznawstwo. Rl�sk , Katowice 1967.
[3] Polskie normy:
PN-EN 1561: 2000, PN-EN 1562: 2000, PN-EN 1563: 2000.
PN-75/H-04663: �eliwo szare, sferoidalne i ci�gliwe. Badania metalograficzne.
OkreSlenie struktury.
[4] Rudnik S.: Metaloznawstwo. PWN, Warszawa 1986.
[5] Staub F: Metaloznawstwo. Rl.W.T., Katowice 1994.
[6] Weso�owski K: Metaloznawstwo. T. 2. WNT, Warszawa 1969. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum